Ιερά Μονή Οσίου Νικάνορα Ζάβορδας

Ιερά Μονή Ζάβορδας: Φάρος Πίστης, Ιστορίας και Πνευματικής Κληρονομιάς

Η Ιερά Μονή Ζάβορδας, αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά μοναστηριακά συγκροτήματα της Ελλάδας. Ιδρύθηκε από τον Όσιο Νικάνορα τον 16ο αιώνα, ο οποίος, σύμφωνα με την παράδοση, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και αρχικά ασκήτευε σε μια σπηλιά κοντά στη σημερινή Μονή. Μετά από θεϊκό όραμα, ανέβηκε στην κορυφή του όρους Καλλίστρατου, όπου ανακάλυψε θαμμένη μια εικόνα του Χριστού και αποφάσισε να ιδρύσει το μοναστήρι.

Η ανέγερση της Μονής ολοκληρώθηκε μεταξύ 1532 και 1543, δημιουργώντας ένα εντυπωσιακό συγκρότημα με επιβλητικά κτίρια, πύργους και παρεκκλήσια. Αρχικά υπαγόταν στην Αρχιεπισκοπή Αχριδών και αργότερα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ο ναός, τύπου αθωνικού, φιλοξενεί αξιόλογες τοιχογραφίες, έργα καλλιτεχνών όπως ο Φράγκος Καστελάνος (1547) και ο Μανουήλ (1869), ενώ διακρίνεται για τον τρούλο του που στηρίζεται σε τέσσερις τετράγωνους πεσσούς. Ξεχωρίζουν επίσης δύο παρεκκλήσια αφιερωμένα στον Άγιο Αθανάσιο και τον Τίμιο Πρόδρομο, όπου βρίσκεται ο τάφος του Οσίου Νικάνορος.

Η Μονή διαφυλάσσει πλήθος ιερών λειψάνων, όπως εκείνα του Οσίου Νικάνορα, του Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου και του Αγίου Δημητρίου, καθώς και κειμηλίων, όπως ένα ξυλόγλυπτο τέμπλο από το 1890 και ένα προσκυνητάρι του 1773. Δυστυχώς, πολλά πολύτιμα χειρόγραφα χάθηκαν κατά την περίοδο της κατοχής και του εμφυλίου πολέμου.

Κατά την Τουρκοκρατία, η Μονή γνώρισε αξιοσημείωτη οικονομική και πνευματική ανάπτυξη, με περιουσία που περιλάμβανε εκτάσεις 60.000 στρεμμάτων και χιλιάδες ζώα στην κτηνοτροφία της. Αναδείχθηκε σε σημαντικό πνευματικό κέντρο, προσφέροντας υποστήριξη σε σχολεία και θεολογικές σπουδές, ενώ δύο μητροπολίτες, ο Παρθένιος και ο Νικήφορος, προήλθαν από αυτήν.

Η Ιερά Μονή Ζάβορδας συμμετείχε ενεργά στους εθνικούς αγώνες. Ο ηγούμενός της μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1821 από τον Νικόλαο Κασομούλη. Επίσης, κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, φιλοξενούσε αντάρτες και χρησιμοποιούσε αυτοσχέδια περάσματα για τη μεταφορά όπλων στον Αλιάκμονα.

Σήμερα, η Μονή Ζάβορδας παραμένει ένα σημαντικό θρησκευτικό και ιστορικό κέντρο, διατηρώντας τη μνήμη του Οσίου Νικάνορος και την πλούσια πολιτιστική της κληρονομιά.

Πληροφορίες

Ιερά Μονή Οσίου Νικάνορα Ζάβορδας, Γρεβενά, ΤΚ 51200

Τηλέφωνο: 2462025261

Κλειστό 13:00-17:00 και Δευτέρες. Άβατο για τις γυναίκες.

Ιδιαίτερα αξιοθέατα

• Το Καθολικό της Μονής. Χτισμένο σε αθωνικό ρυθμό, με τρούλο που στηρίζεται σε τέσσερις πεσσούς. Φιλοξενεί τοιχογραφίες του 1547 από τον ζωγράφο Φράγκο Καστελάνο και άλλες μεταγενέστερες (1869, 1889) και ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο του 1890.

• Ο Τάφος του Οσίου Νικάνορα. Βρίσκεται στο παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Πρόκειται για έναν απλό και απέριττο τάφο, σημείο μεγάλης πνευματικής σημασίας.

• Το Μοναστηριακό Συγκρότημα. Περιλαμβάνει ξενώνες, την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, τράπεζα, κελιά, κρύπτες και αποθηκευτικούς χώρους.

• Ο πλακόστρωτος ανηφορικός δρόμος οδηγεί στην Πύλη της Μονής.

• Τα Ιερά Λείψανα και Κειμήλια.

• Η εικόνα του Σωτήρος Χριστού. Την ανακάλυψε ο Όσιος Νικάνωρ κατόπιν οράματος.

• Ιερά λείψανα του Οσίου Νικάνορα, του Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, του Αγίου Δημητρίου και άλλων αγίων.

• Ένα ξυλόγλυπτο προσκυνητάρι του 1773 και ένα κιβώριο της Αγίας Τράπεζας με ένθετη τεχνική ελεφαντοστού.

• Οι Τοιχογραφίες του Νάρθηκα (1835). Απεικονίζουν τον βίο και τα θαύματα του Οσίου Νικάνορα, παρουσιάζοντας ιστορικό και καλλιτεχνικό ενδιαφέρον.

• Η Κρύπτη της Μονής. Εδώ είχαν διασωθεί 206 χειρόγραφα, μεταξύ των οποίων και ένα χειρόγραφο λεξικό του Πατριάρχη Φωτίου. Κατά την Κατοχή και τον Εμφύλιο, υπέστησαν σημαντικές καταστροφές.

• Το Καμπαναριό (1873). Ύψους 20 μέτρων, αποτελεί σημαντικό αρχιτεκτονικό στοιχείο της Μονής.

• Το «Ασκηταριό» του Οσίου Νικάνορα. Σπήλαιο όπου μόνασε αρχικά ο Όσιος, κάτω από το μοναστήρι. Διατηρεί τοιχογραφίες του 1793 αφιερωμένες στον Άγιο Γεώργιο.