Ναός Αγίου Δημητρίου Μαυραναίων

Ο Ιερός Ναός του Αγίου Δημητρίου στους Μαυραναίους Γρεβενών είναι ένα εντυπωσιακό θρησκευτικό μνημείο, χαρακτηρισμένο ως ιστορικό διατηρητέο από το 1969. Πρόκειται για τρίκλιτη θολοσκέπαστη βασιλική με τρούλο, η οποία ανοικοδομήθηκε το 1817, όπως μαρτυρούν επιγραφές στην αψίδα και το υπέρθυρο της κύριας εισόδου. Αρχικά, ο ναός διέθετε υπερυψωμένο γυναικωνίτη στη δυτική πλευρά, ο οποίος έχει πλέον καταργηθεί, ενώ η ανοιχτή στοά στη νότια πλευρά προστέθηκε σε μεταγενέστερη περίοδο. Η λιθοδομή του ναού, με αδρά πελεκημένους δόμους και επιμελημένη κατασκευή της αψίδας, που διακοσμείται με ανάγλυφα στοιχεία, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της λαϊκής αρχιτεκτονικής της εποχής.

Στο εσωτερικό του ναού διατηρούνται σημαντικές τοιχογραφίες, κυρίως στο Ιερό και στο ανατολικό τμήμα. Οι τοιχογραφίες ανήκουν σε δύο φάσεις: Η πρώτη χρονολογείται στο δεύτερο τέταρτο του 19ου αιώνα και πιθανώς είναι έργο Σαμαριναίων αγιογράφων, ενώ η δεύτερη φάση ανάγεται στο 1887. Το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο, κατασκευασμένο το 1818, αποτελούσε εξαιρετικό δείγμα λαϊκής ξυλογλυπτικής, αν και οι δεσποτικές εικόνες του κλάπηκαν το 1993. Ο ναός του Αγίου Δημητρίου, μαζί με άλλα κοντινά λατρευτικά κτίσματα, όπως ο ναός του Αγίου Χριστοφόρου και το εξωκλήσι της Παναγίας, καθώς και τα αρχαιολογικά ευρήματα στην τοποθεσία «Παλιομανάστηρο», υπογραμμίζουν την πλούσια θρησκευτική και πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής.